نبود منشور مرمت و يك نظام انديشه اي جامع براي نگهداري و مرمت آثار باستاني در ايران ماندگاري اين آثار را با تهديد جدي مواجه كرده و با تخريب آثار تاريخي گنجينه هاي اطلاعاتي ارزشمندي از گذشتگان نابود مي شود كه به هيچ وجه قا بل جبران نيست.شوش به عنوان يك شهر مهم در آثار باستاني همواره با اين خطرات رو به روست. حفاري غيرمجاز، ساخت و سازهاي غيرقانوني، تعرض به عرصه و حريم محوطه و غارت آثار باستاني ازجمله اتفاقاتي است که طي صد سال گذشته محوطه باستاني شوش را تحت و شعاع خود قرار داده و بخشي از آن هنوز هم ادامه دارد.
هتل سازی در شوش
سال گذشته اخبار مربوط به ساختن دوهتل لاله و اميرزرگر در محوطه شهر تاريخي شوش ,وخطر ازبين رفتن آثار مربوط به دوران هخامنشي ساساني و اشكاني باستان شناسان و دوستداران ميراث فرهنگي را بسيار نگران كرد و اقداماتي صورت گرفت كه ساخت آنها متوقف شد اما شنيده ها حاكي است كه اين فعاليتها دوباره از سر گرفته شده است.
با وجود این‌که چندی پیش کلیات عرصه و حریم شهر تاریخی شوش تصویب شد، اما گویا داخل عرصه‌ی شوش و در محدوده‌ای که قرار بود، هتل امیرزرگر ساخته شود، ساخت‌وساز جدیدی آغاز شده است.
این محل پاییز سال گذشته توسط یکی از باستان‌شناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان گمانه‌زنی شد و با رسیدن به لایه‌های باستانی، ساخت هتل منتفی شد. در این‌باره، محمدتقی عطایی سرپرست برنامه‌ی تعیین عرصه‌ی شهر شوش مي گويد: جای تعجب بسیار است که امیرزرگر اقدام به ساخت هتل درون عرصه‌ی باستانی شهر شوش و مقابل کاخ آپادانای داریوش هخامنشی کرده است. این اقدام مخرب، بسیار نگران‌کننده است و باید هرچه زودتر متوقف شود.
محمدتقی عطایی ادامه مي دهد: پس از بحث‌های بسیار، شورای راهبردی پایگاه شهر باستانی شوش تصمیم گرفت، برای به حداقل رساندن تنش‌ها و مشکلات کنونی شهر شوش، محدوده‌ی عرصه قدری تغییر کند. برای این منظور، جلسه‌ای را با رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان ـ صادق محمدی ـ در اهواز داشتیم و او نظرهای خود را بیان کرد که مورد قبول همه بود. طبق این نظر، محدوده‌ی شهری شوش که در غرب رود شائور قرار دارد، از عرصه خارج شد و درون حریم درجه‌ی یک قرار گرفت که ضوابط خاص خود را دارد؛ اما آن بخش از عرصه‌ی شوش که در شرق رود شائور قرار دارد، هم‌چنان جزو عرصه‌ی شهر شوش باقی مانده و این برای حفظ و صیانت از میراث فرهنگی شهر باستانی شوش ضروری است.
وی مي گويد: تصمیم‌های اتخاذشده درباره‌ی این بخش که هتل امیرزرگر نیز در آن قرار دارد، با ارائه‌ی نتایج کاوش‌های باغبان کوچک ـ باستان‌شناس ـ در محل احداث هتل امیرزرگر، حاکی از باستانی بودن آن است، یعنی هر نوع ساخت‌وساز در این محل، علاوه بر این‌که منظر و چشم‌انداز فرهنگی مجموعه‌ی باستانی شوش را مخدوش می‌کند و مانع ثبت جهانی آن خواهد شد، به تخریب مستقیم لایه‌های باستانی منجر می‌شود و با هیچ منطق، ضابطه و قانونی هم‌خوانی ندارد.
او بر این‌که شوش یک مجموعه‌ی منحصربه‌فرد میراث بشری است و نباید این‌چنین مثله شود و مورد هتاکی و تجاوز قرار گیرد تأکیددارد:" طبق کاوش‌های باغبان، آثار ایلامی و هخامنشی در عمق نیم متری زمین محل احداث هتل امیرزرگر وجود دارند. بنابر نظر او، ساخت هتل در این قسمت مطلقا ممنوع اعلام شد. نتایج بررسی‌ها و مطالعات ما نیز در فروردین‌ماه 1387 و هنگام تعیین عرصه‌ی شهر شوش مؤید این موضوع است. "
دکتر "کامیار عبدی"، باستان شناس و مشاور عالی پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شوش درباره تخريب شوش و ساخت هتل مي گويد :"هتل چند منظوره شوش دانیال که به هتل امیر زرگر مشهور است، برخلاف ادعاهای مدیران ارشد میراث فرهنگی، دقیقا روی آثار عرصه شهر باستانی شوش قرار گرفته و ساخت آنها بزرگترین تخریب فرهنگی را به همراه خواهد داشت."
دانشیار باستان شناسی دانشگاه "دات موث کالج" ایالت "نیو همت شایر" آمریکا اغتقاد داردهتل امیر زرگر میان دو کاخ هخامنشی واقع شده و مطمئنا در محل قرار گیری این هتل آثار دوره هخامنشی وجود دارد.
محل قرار گیری هتل امير زرگر میان دو کاخ هخامنشی آپادانا و شائور بوده و باستان شناسان معتقدند ساخت هتل در این محل می‌تواند حلقه ارتباط باستانی میان این دو کاخ را از بین ببرد.
عبدی در این باره مي گويد: «اگر بر فرض محال بگوییم جایی که هتل امیر زرگر قرار است ساخته شود آثاری وجود ندارد، ساخت این هتل انسجام مجموعه هخامنشی محوطه باستانی شوش را به هم می‌زند.مثل آن است که یک نفر بیاید و بین مسجد امام و مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان هتل بزند. قطعا در زیر این میدان آثار تاریخی وجود ندارد اما ساخت هتل انسجام تاریخی آن اثر را مخدوش می کند.»
عبدی تاکید مي كند: «9/99 درصد اطمینان دارم که در محل قرار گیری هتل امیرزرگر آثار مربوط به دوره هخامنشی وجود دارد و احتمالا این آثار متعلق به بناهای یادمانی هخامنشیان است.»
احسان يغمايي باستان شناس باتجربه كه در کارنامه‌ي خود کاوش در محوطه‌هايي را مانند شوش و بردک سياه (برازجان) مربوط به دوره‌ي داريوش هخامنشي را دارد ,اعتقاد دارد که مجموعه‌ي مديريت ميراث فرهنگي کشور در قبال مجموعه‌هاي شاخصي مانند شوش غفلت كرده و داشته‌هاي فرهنگي و تاريخي ما را در سطح جهاني نتوانسته است عرضه كند.
او در اين باره مي گويد: "در سالهای اخير، در کمال ناباوري، باز هم شاهد تجاوز آشکار و گسترده‌اي به ميراث فرهنگ و تاريخ کشور در شوش هستيم. برپايي هتل «امير زرگر» ضربه‌ي هولناکي به ميراث، تاريخ و فرهنگ ماست که در 30 متري مجموعه‌ي آپاداناي شوش، با سکوت سازمان ميراث فرهنگي پي‌ريزي مي‌شود؛ اما چرا شوش چنين سرنوشت تلخ و دردناکي را تجربه مي‌کند؟ آيا هنوز دوران تجاوز آشورباني‌پال يا صدام حسين به شوش پايان نيافته است؟ "
اين باستان‌شناس در ادامه با انتقاد ازسازمان ميراث فرهنگي مي گويد: "مي‌توان شوش را از ديدگاه موضوع «چشم‌انداز فرهنگي» بررسي کرد. «چشم‌انداز فرهنگي» شامل تمام ويژگي‌هاي ميراث ملموس، ناملموس و تنوعات زيست‌محيطي و فرهنگي است. در سازمان ميراث جهاني يونسکو از سال 1992 ميلادي اصطلاحي با عنوان «چشم‌انداز فرهنگي» براي ثبت آثار فرهنگي درنظر گرفته شده که در کشور ما از آن غفلت شده است. "
«چشم‌انداز يا منظر فرهنگي» بنيادي‌ترين تلاش‌هاي بشري براي تأمين سرپناه، پوشاک، غذا، تفريح، آيين و عبادت و ابعاد ديگر زندگي را بازتاب مي‌دهد که شامل شواهدي درباره‌ي خاستگاه و توسعه‌ي فرهنگ‌هاست. بايد برنامه‌ريزي و مديريت کرد و از دانش‌هاي چند رشته‌اي بهره گرفت. هم‌اکنون ميراث فرهنگي ما از فشارهاي ناشي از توسعه‌ي عمراني، صنعتي و كشاورزي بدون درنظر گرفتن زيرساخت‌هاي فرهنگي آسيب ديده است.
اگر نمي‌توان اين آسيب‌ها را متوقف کرد، بايد از عوارض آنها کاست. نبايد گذاشت تنبلي و سستي باعث تخريب همه‌چيز شود. رکودي که امروزه بر سازمان ميراث فرهنگي ما سيطره دارد، مانع هر اقدامي است. سازمان ميراث فرهنگي بايد پويا، خلاق و راه‌گشا باشد. بايد براي جامعه راه حل‌هاي فرهنگي ارائه کند.
او در پايان اضافه كرده است:" يکايک اين‌ها مي‌توانند دلايلي نيرومند و مستند براي ثبت جهاني شوش باشند. بي‌جهت نبوده که شوش يکي از نخستين نقاط جهان است که باستان‌شناسي در آن متولد شده و کاوش‌گران و سياحان اروپايي با سماجت تمام و در رقابتي جان‌فرسا، اقدام به اجراي طرح‌ها و مقاصد خود کرده‌اند.
شوش از جمله جاهايي است که نخستين کوشش‌ها براي تدوين روش‌هاي باستان‌شناسي به‌عنوان يک رشته‌ي علمي در آن انجام شده است و از اين نظر يک موزه‌ي مدرن به‌شمار مي‌رود. با وجود اين همه امتياز، عجيب نيست که چرا فرانسوي‌ها همه‌ساله درخواست‌شان را براي از سرگيري کاوش و پژوهش در شوش تکرار مي‌کنند و ما هم‌چنان مثل بسياري ديگر از مراکز تمدني خويش به اهميت شوش پي نبرده و آن را به حال خود رها کرده‌ايم. "
هتل سازی در شوش
سال گذشته اخبار مربوط به ساختن دوهتل لاله و اميرزرگر در محوطه شهر تاريخي شوش ,وخطر ازبين رفتن آثار مربوط به دوران هخامنشي ساساني و اشكاني باستان شناسان و دوستداران ميراث فرهنگي را بسيار نگران كرد و اقداماتي صورت گرفت كه ساخت آنها متوقف شد اما شنيده ها حاكي است كه اين فعاليتها دوباره از سر گرفته شده است.
با وجود این‌که چندی پیش کلیات عرصه و حریم شهر تاریخی شوش تصویب شد، اما گویا داخل عرصه‌ی شوش و در محدوده‌ای که قرار بود، هتل امیرزرگر ساخته شود، ساخت‌وساز جدیدی آغاز شده است.
این محل پاییز سال گذشته توسط یکی از باستان‌شناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان گمانه‌زنی شد و با رسیدن به لایه‌های باستانی، ساخت هتل منتفی شد. در این‌باره، محمدتقی عطایی سرپرست برنامه‌ی تعیین عرصه‌ی شهر شوش مي گويد: جای تعجب بسیار است که امیرزرگر اقدام به ساخت هتل درون عرصه‌ی باستانی شهر شوش و مقابل کاخ آپادانای داریوش هخامنشی کرده است. این اقدام مخرب، بسیار نگران‌کننده است و باید هرچه زودتر متوقف شود.
محمدتقی عطایی ادامه مي دهد: پس از بحث‌های بسیار، شورای راهبردی پایگاه شهر باستانی شوش تصمیم گرفت، برای به حداقل رساندن تنش‌ها و مشکلات کنونی شهر شوش، محدوده‌ی عرصه قدری تغییر کند. برای این منظور، جلسه‌ای را با رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان ـ صادق محمدی ـ در اهواز داشتیم و او نظرهای خود را بیان کرد که مورد قبول همه بود. طبق این نظر، محدوده‌ی شهری شوش که در غرب رود شائور قرار دارد، از عرصه خارج شد و درون حریم درجه‌ی یک قرار گرفت که ضوابط خاص خود را دارد؛ اما آن بخش از عرصه‌ی شوش که در شرق رود شائور قرار دارد، هم‌چنان جزو عرصه‌ی شهر شوش باقی مانده و این برای حفظ و صیانت از میراث فرهنگی شهر باستانی شوش ضروری است.
وی مي گويد: تصمیم‌های اتخاذشده درباره‌ی این بخش که هتل امیرزرگر نیز در آن قرار دارد، با ارائه‌ی نتایج کاوش‌های باغبان کوچک ـ باستان‌شناس ـ در محل احداث هتل امیرزرگر، حاکی از باستانی بودن آن است، یعنی هر نوع ساخت‌وساز در این محل، علاوه بر این‌که منظر و چشم‌انداز فرهنگی مجموعه‌ی باستانی شوش را مخدوش می‌کند و مانع ثبت جهانی آن خواهد شد، به تخریب مستقیم لایه‌های باستانی منجر می‌شود و با هیچ منطق، ضابطه و قانونی هم‌خوانی ندارد.
او بر این‌که شوش یک مجموعه‌ی منحصربه‌فرد میراث بشری است و نباید این‌چنین مثله شود و مورد هتاکی و تجاوز قرار گیرد تأکیددارد:" طبق کاوش‌های باغبان، آثار ایلامی و هخامنشی در عمق نیم متری زمین محل احداث هتل امیرزرگر وجود دارند. بنابر نظر او، ساخت هتل در این قسمت مطلقا ممنوع اعلام شد. نتایج بررسی‌ها و مطالعات ما نیز در فروردین‌ماه 1387 و هنگام تعیین عرصه‌ی شهر شوش مؤید این موضوع است. "
دکتر "کامیار عبدی"، باستان شناس و مشاور عالی پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری شوش درباره تخريب شوش و ساخت هتل مي گويد :"هتل چند منظوره شوش دانیال که به هتل امیر زرگر مشهور است، برخلاف ادعاهای مدیران ارشد میراث فرهنگی، دقیقا روی آثار عرصه شهر باستانی شوش قرار گرفته و ساخت آنها بزرگترین تخریب فرهنگی را به همراه خواهد داشت."
دانشیار باستان شناسی دانشگاه "دات موث کالج" ایالت "نیو همت شایر" آمریکا اغتقاد داردهتل امیر زرگر میان دو کاخ هخامنشی واقع شده و مطمئنا در محل قرار گیری این هتل آثار دوره هخامنشی وجود دارد.
محل قرار گیری هتل امير زرگر میان دو کاخ هخامنشی آپادانا و شائور بوده و باستان شناسان معتقدند ساخت هتل در این محل می‌تواند حلقه ارتباط باستانی میان این دو کاخ را از بین ببرد.
عبدی در این باره مي گويد: «اگر بر فرض محال بگوییم جایی که هتل امیر زرگر قرار است ساخته شود آثاری وجود ندارد، ساخت این هتل انسجام مجموعه هخامنشی محوطه باستانی شوش را به هم می‌زند.مثل آن است که یک نفر بیاید و بین مسجد امام و مسجد شیخ لطف الله در میدان نقش جهان هتل بزند. قطعا در زیر این میدان آثار تاریخی وجود ندارد اما ساخت هتل انسجام تاریخی آن اثر را مخدوش می کند.»
عبدی تاکید مي كند: «9/99 درصد اطمینان دارم که در محل قرار گیری هتل امیرزرگر آثار مربوط به دوره هخامنشی وجود دارد و احتمالا این آثار متعلق به بناهای یادمانی هخامنشیان است.»
احسان يغمايي باستان شناس باتجربه كه در کارنامه‌ي خود کاوش در محوطه‌هايي را مانند شوش و بردک سياه (برازجان) مربوط به دوره‌ي داريوش هخامنشي را دارد ,اعتقاد دارد که مجموعه‌ي مديريت ميراث فرهنگي کشور در قبال مجموعه‌هاي شاخصي مانند شوش غفلت كرده و داشته‌هاي فرهنگي و تاريخي ما را در سطح جهاني نتوانسته است عرضه كند.
او در اين باره مي گويد: "در سالهای اخير، در کمال ناباوري، باز هم شاهد تجاوز آشکار و گسترده‌اي به ميراث فرهنگ و تاريخ کشور در شوش هستيم. برپايي هتل «امير زرگر» ضربه‌ي هولناکي به ميراث، تاريخ و فرهنگ ماست که در 30 متري مجموعه‌ي آپاداناي شوش، با سکوت سازمان ميراث فرهنگي پي‌ريزي مي‌شود؛ اما چرا شوش چنين سرنوشت تلخ و دردناکي را تجربه مي‌کند؟ آيا هنوز دوران تجاوز آشورباني‌پال يا صدام حسين به شوش پايان نيافته است؟ "
اين باستان‌شناس در ادامه با انتقاد ازسازمان ميراث فرهنگي مي گويد: "مي‌توان شوش را از ديدگاه موضوع «چشم‌انداز فرهنگي» بررسي کرد. «چشم‌انداز فرهنگي» شامل تمام ويژگي‌هاي ميراث ملموس، ناملموس و تنوعات زيست‌محيطي و فرهنگي است. در سازمان ميراث جهاني يونسکو از سال 1992 ميلادي اصطلاحي با عنوان «چشم‌انداز فرهنگي» براي ثبت آثار فرهنگي درنظر گرفته شده که در کشور ما از آن غفلت شده است. "
«چشم‌انداز يا منظر فرهنگي» بنيادي‌ترين تلاش‌هاي بشري براي تأمين سرپناه، پوشاک، غذا، تفريح، آيين و عبادت و ابعاد ديگر زندگي را بازتاب مي‌دهد که شامل شواهدي درباره‌ي خاستگاه و توسعه‌ي فرهنگ‌هاست. بايد برنامه‌ريزي و مديريت کرد و از دانش‌هاي چند رشته‌اي بهره گرفت. هم‌اکنون ميراث فرهنگي ما از فشارهاي ناشي از توسعه‌ي عمراني، صنعتي و كشاورزي بدون درنظر گرفتن زيرساخت‌هاي فرهنگي آسيب ديده است.
اگر نمي‌توان اين آسيب‌ها را متوقف کرد، بايد از عوارض آنها کاست. نبايد گذاشت تنبلي و سستي باعث تخريب همه‌چيز شود. رکودي که امروزه بر سازمان ميراث فرهنگي ما سيطره دارد، مانع هر اقدامي است. سازمان ميراث فرهنگي بايد پويا، خلاق و راه‌گشا باشد. بايد براي جامعه راه حل‌هاي فرهنگي ارائه کند.
او در پايان اضافه كرده است:" يکايک اين‌ها مي‌توانند دلايلي نيرومند و مستند براي ثبت جهاني شوش باشند. بي‌جهت نبوده که شوش يکي از نخستين نقاط جهان است که باستان‌شناسي در آن متولد شده و کاوش‌گران و سياحان اروپايي با سماجت تمام و در رقابتي جان‌فرسا، اقدام به اجراي طرح‌ها و مقاصد خود کرده‌اند.
شوش از جمله جاهايي است که نخستين کوشش‌ها براي تدوين روش‌هاي باستان‌شناسي به‌عنوان يک رشته‌ي علمي در آن انجام شده است و از اين نظر يک موزه‌ي مدرن به‌شمار مي‌رود. با وجود اين همه امتياز، عجيب نيست که چرا فرانسوي‌ها همه‌ساله درخواست‌شان را براي از سرگيري کاوش و پژوهش در شوش تکرار مي‌کنند و ما هم‌چنان مثل بسياري ديگر از مراکز تمدني خويش به اهميت شوش پي نبرده و آن را به حال خود رها کرده‌ايم. "
